Mając na uwadze ochronę interesów członków zwyczajnych naszego Związku, a także odnosząc się do narastającego problemu, związanego z odmowami przedłużenia licencji klubowych na rok 2019, przez Komisję Licencyjną PZSS, klubom działającym w formie spółek kapitałowych, poniżej przedstawiamy opinię Mecenasa Jakuba Kruczka, KRUCZEK & GRZEŚKOWIAK KANCELARIE ADWOKACKIE - JAKUB KRUCZEK KANCELARIA ADWOKACKA dotyczącą podstaw prawnych działalności klubów sportowych, zorganizowanych w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Opinię można także pobrać w formie pliku .pdf. Opinia może być wykorzystywana przez zainteresowane kluby.
JAKUB KRUCZEK KANCELARIA ADWOKACKA
ul. Wieniawskiego 5/9, p. 206,61-712 Poznań /tel +48 608 760 424/ e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. NIP: 7842434240 / REGON: 368184006 / Nr rachunku bankowego: 711140 2004 0000 3702 7708 1667
Poznań, dnia 3 stycznia 2019 r.
OPINIA
w sprawie uwarunkowań udzielania przez Polski Związek Strzelectwa Sportowego licencji klubowej klubom sportowym zorganizowanym w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
W związku z toczącymi się przed Komisją Licencyjną Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego (dalej „KL PZSS") postępowaniami o przedłużenie licencji klubowej klubom strzelectwa sportowego ujawniło się doniosłe zagadnienie prawne. Jego istota sprowadza się do udzielenia odpowiedzi na pytanie,
czy podmiotami uprawnionymi do uzyskania licencji klubowych mogą być kluby działające w formie spółek kapitałowych - a w konkretnych przypadkach -spółek z ograniczoną odpowiedzialnością w sytuacji, gdy zawodnicy zrzeszeni w tych klubach nie są z nimi związani stosunkiem udziału w kapitale bądź stosunkiem pracy.
Odpowiedź na powyższe pytanie, choć z pozoru być może nieoczywista, winna być jednoznacznie twierdząca z uwagi następujące okoliczności prawne:
I. Ograniczenia w przyznawaniu licencji klubowych na gruncie Regulaminu nadawania licencji uprawniających kluby do udziału we współzawodnictwie sportowym w sporcie strzeleckim
Warunki wskazane w § 3 Regulaminu nadawania licencji uprawniających kluby do udziału we współzawodnictwie sportowym w sporcie strzeleckim nie statuują w żadnym z punktów po stronie klubu strzelectwa sportowego obowiązku zrzeszania zawodników klubu w określonej formie prawnej i wykazania przed KL PZSS zachowania takiej formy. W powyższym regulaminie nie wskazano zwłaszcza, by klub prowadzony w formie spółki kapitałowej celem uzyskania bądź przedłużenia licencji klubowej zobowiązany był do wykazania zrzeszania zawodników w tym klubie w formie udziału kapitałowego albo stosunku pracy. Wobec braku właściwych uregulowań wewnętrznych, celem odpowiedzi na zadane na wstępie pytanie należy odwołać się do powszechnie obowiązujących przepisów prawa.
II. Dopuszczalność konstytuowania klubu sportowego w formie prawnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na gruncie ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz.U. 2010 nr 127 poz. 857 ze zm.)
W myśl art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz.U. 2010 nr 127 poz. 857 ze zm.) klub sportowy działa jako osoba prawna.
Zgodnie z encyklopedyczną definicją terminu „osoba prawna" - jest nią jednostka organizacyjna powołana do określonych celów, którą przepis prawny uznaje za samodzielny podmiot prawa cywilnego, np. w Polsce Skarb Państwa, przedsiębiorstwa, banki, spółki akcyjne, fundacje. Nabycie osobowości prawnej następuje z chwilą wpisu jednostki organizacyjnej do właściwego rejestru.
Osobami prawnymi są m.in. spółki kapitałowe. Jak bowiem stanowi przepis art. 12 ustawy z 15.9.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) - „Spółka z ograniczona odpowiedzialnością w organizacji albo spółka akcyjna w organizacji z chwila wpisu do rejestru staje się spółka z ograniczona odpowiedzialnością albo spółką akcyjna i uzyskuje osobowość prawną. Z tą chwilą staje się ona podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji".
Regułą jest zatem dowolność w zakresie przybierania organizacyjno-prawnej formy przez klub, byle tylko funkcjonował on jako osoba prawna. W praktyce decyzja o tym, jaka forma zostanie wybrana, zależy od skali i złożoności projektowanego przedsięwzięcia (zob. M. Badura, H. Basiński, G. Kałużny, M. Wojcieszak, Ustawa o sporcie. Komentarz, LEX 2018).
W kontekście omawianego problemu wypada zauważyć, że klub sportowy może działać np. w formie fundacji. Faktem prawnym konstytuującym fundację jest jedynie oświadczenie woli fundatora. Gdyby przyjąć zgodnie z twierdzeniem KL PZSS -założenie, iż pomiędzy klubem sportowym a zawodnikiem może istnieć jedynie stosunek osobowy w formach wynikających z tworzenia osoby prawnej bądź pozostawania z nią w stosunku pracy, wówczas zawodnikiem klubu zorganizowanego w formie fundacji mógłby zostać jedynie jej fundator bądź pracownik. Taka argumentacja nie daje się pogodzić z ratio legis ustawy o sporcie.
Wolą ustawodawcy z pewnością nie było zakreślenie dopuszczalnej formy działalności klubów sportowych w sposób stosunkowo szeroki z jednoczesnym założeniem, że przynależność zawodnicza do klubu będzie się ograniczała jedynie do kilku stosunków prawnych - stosunku udziału kapitałowego (spółki prawa handlowego), stosunku pracy czy też członkostwa w stowarzyszeniu. Założenie takie prowadziłoby do rozwiązań nieracjonalnych, a wręcz kuriozalnych na gruncie praktyki obrotu prawnego. Tytułem przykładu, małoletni chcący zostać zawodnikiem klubu sportowego zorganizowanego w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien nabyć udziały w spółce mocą czynności dokonanej przez jego opiekunów ustawowych. Co więcej, z uwagi na charakter czynności nabycia udziałów będącej wszakże czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego, zgody na dokonanie takiej czynności musiałby udzielić uprzednio właściwy sąd rodzinny. Gdyby z kolei przyjąć, że jedynym ewentualnym rozwiązaniem prawnym powyższej sytuacji jest zawarcie pomiędzy klubem a małoletnim umowy o pracę, ograniczałoby to możliwość zrzeszania w klubach sportowych będących spółkami kapitałowymi małoletnich poniżej 15. roku życia, albowiem osoby takie nie mogą świadczyć pracy.
Bez względu na powyższe przykłady stanowiące reductio ad absurdum stanowiska, jakoby zawodnikiem klubu zorganizowanego w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mógł być jedynie jej wspólnik bądź pracownik, wypada wskazać w dalszej części niniejszej opinii przykładowe dopuszczalne prawnie formy zrzeszania zawodników w klubach sportowych działających w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością.
III. Otwarty katalog form zrzeszania zawodników w klubie sportowym
Na wstępie kolejnych rozważań należy stwierdzić, że stosunek związania klubu sportowego z jego zawodnikiem jest stosunkiem cywilnoprawnym i wynika z dokonanej pomiędzy tymże zawodnikiem a klubem czynności prawnej wskutek złożonych oświadczeń woli. Zgodnie z art. 60 Kodeksu cywilnego „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)."
Czynność prawna z kolei - zgodnie z art. 56 K.c. - wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Powyższy przepis „odnosi się do wszystkich czynności prawnych podejmowanych w obszarze prawa prywatnego i stanowi wyraz uwzględnienia przez ustawodawcę zasady autonomii woli, będącej jednym z podstawowych założeń i dyrektyw interpretacyjnych prawa cywilnego. Jej obowiązywanie jest wywodzone z zasad wprost wskazanych w Konstytucji RP -godności i wolności jednostki (art. 30 i 31), wolności gospodarczej (art. 20), prawa do ochrony prywatności (art. 47) i zasady ochrony własności, innych praw majątkowych oraz prawa dziedziczenia (art. 64). Istota zasady autonomii woli sprowadza się do uznania mocy każdego podmiotu w zakresie kształtowania swej sytuacji prawnej poprzez dokonywane czynności prawne, ale także poprzez przyznanie każdemu podmiotowi mocy decydowania o sposobie wykonywania swych uprawnień podmiotowych, zarówno poprzez czynności prawne, jak i faktyczne. Innymi słowy, chodzi o wolność jednostki (osoby fizycznej, osoby prawnej i jednostki organizacyjnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną) i prawo decydowania o sobie samym" (Fras Mariusz [red.], Habdas Magdalena [red], Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), LEX 2018).
Biorąc powyższe pod uwagę, i zgodnie z art. 353.1 K.c. przesądzającym o obowiązywaniu na gruncie prawa polskiego zasady swobody umów, („Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byle jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego."), wyróżnić można przykładowe dopuszczalne rodzaje porozumień zawieranych pomiędzy zawodnikami a klubami sportowymi:
- kontrakt zawodniczy,
- umowa zawodnicza,
- umowa o przynależność klubową,
- umowa zrzeszenia,
- umowa stowarzyszenia z klubem,
- umowa członkostwa.
Do powstania wyżej wymienionych czynności prawnych może dochodzić w dowolnej formie, gdyż nie należą one do umów nazwanych. Powyższe nie wyłącza zawierania pomiędzyklubami a zawodnikami innych umów powszechnie stosowanych w obrocie prawnym, jak np. umowy zlecenia czy też umowy o świadczenie usług.
Na gruncie praktyki funkcjonowania klubów sportowych można przyjąć, że oświadczenie woli zawodnika prowadzące do zawarcia umowy przyjmuje postać wypełnienia i przedłożenia klubowi deklaracji członkowskiej, względnie złożenia wniosku o przyjęcie w poczet zawodników klubu. Klub z kolei składa własne oświadczenie woli, przyjmując zawodnika w poczet członków klubu i, oznajmiając o tym zawodnikowi. Zakres świadczeń stron wynika ze złożonych oświadczeń, zasad zrzeszania obowiązujących w klubie, związku wojewódzkim, a także związku krajowym.
Umowy w zaproponowanej formie i treści nie przeciwstawiają się naturze stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Przeciwnie, realizują wynikające z cytowanej uprzednio ustawy o sporcie prawo do konstytuowania klubu sportowego w formie osoby prawnej bez jakichkolwiek dalszych ograniczeń.
IV. Stowarzyszanie zawodników z klubem sportowym w świetle przepisów ustawy Kodeks spółek handlowych
Poczynione wyżej wnioski pozostają w korelacji z przepisami ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Jak przewiduje jej art. 151 § 1.:
„Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej.". W cytowanej normie mieści się uprawnienie do zawiązywania spółek w celu prowadzenia działalności sportowej, w tym zrzeszania zawodników na podstawie dokonywanych czynności prawnych. Czynności te wykraczają poza stosunki wewnętrzne spółki, co jednak nie niweczy ich skuteczności, albowiem spółka wyposażona w zdolność do czynności prawnych tworzona jest w istocie po to, by występować w obrocie prawnym, a więc wchodzić relacje z innymi podmiotami. Nie jest przy tym istotne, czy dokonywane czynności służą wykonywaniu działalności gospodarczej. Spółka z o.o. może być utworzona w każdym celu dozwolonym przez prawo. Cele te mogą być: zarobkowe i niezarobkowe. Można przyjąć, że spółka z o.o. może powstać (A. Kidyba, Spółka z o.o. Komentarz, 2002, s. 7 i 9): „1. w celach zarobkowych; 2. w celach gospodarczych niemających charakteru zarobkowego (not for profit); 3. w celu niegospodarczym (non profit)."
V. Uwarunkowania prawne systemu licencji klubowych na gruncie prawa Unii Europejskiej
Systemy licencyjne dla klubów nie są przedmiotem regulacji prawa wspólnotowego, choć organy wspólnotowe poświęcają im uwagę ze względu na ich doniosłość i wpływ na niektóre sfery funkcjonowania Wspólnoty i Rynku Wewnętrznego. Stanowisko Komisji Europejskiej w odniesieniu do problematyki licencji klubowych znajduje odzwierciedlenie w Białej księdze na temat sportu, w której odnaleźć można m.in. następujące stanowisko: "Komisja uznaje przydatność skutecznych systemów licencyjnych dla zawodowych klubów sportowych na poziomie europejskim i krajowym jako narzędzia propagowania dobrego zarządzania w sporcie. Systemy licencji mają ogólnie na celu zapewnienie, że kluby sportowe będą przestrzegały tych samych podstawowych przepisów dotyczących zarządzania finansowego i przejrzystości, jednakże mogą również objąć przepisy dotyczące dyskryminacji, przemocy, ochrony nieletnich i treningów. Tego rodzaju systemy muszą być zgodne z przepisami dotyczącymi konkurencyjności i rynku wewnętrznego, jak również nie mogą wykraczać poza niezbędne ramy realizacji zgodnych z prawem celów związanych z odpowiednia organizacja oraz prowadzeniem działalności sportowej. Należy skupić wysiłki na wdrożeniu i stopniowym wzmacnianiu systemów licencyjnych".
Mając powyższe na względzie, trzeba przyjąć, że stosowanie niezgodnych z brzmieniem ustawy o sporcie obostrzeń w zakresie udzielania licencji klubom sportowym implikuje jednocześnie naruszenie prawa UE poprzez ograniczenie konkurencji i nieuprawnioną ingerencję w rynek wewnętrzny.
VI. Wniosek
Sportowe kluby strzeleckie działające w formie spółek kapitałowych -a w konkretnych przypadkach - spółek z ograniczoną odpowiedzialnością w sytuacji, gdy zawodnicy zrzeszeni w tych klubach nie są z nimi związani stosunkiem udziału w kapitale bądź stosunkiem pracy są podmiotami uprawnionymi do uzyskiwania licencji klubowych, o ile spełniają warunki wyrażone wprost w Regulaminie nadawania licencji uprawniających kluby do udziału we współzawodnictwie sportowym w sporcie strzeleckim. Stosunek udziału w kapitale bądź stosunek pracy nie tworzą zamkniętego katalogu form zrzeszania zawodników z klubem sportowym działającym w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Jakub Kruczek
adwokat